TỪ ĐỊA PHƯƠNG RA TOÀN CẦU, LỢI – HẠI KHI ĐĂNG KÝ NHÃN HIỆU VỚI HỆ THỐNG MADRID

Bài viết đăng lần đầu trên Tạp chí Kinh tế Sài Gòn ngày 26/12/2024.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, song hành với việc mở rộng thị trường, việc bảo hộ nhãn hiệu tại quốc gia khác không còn là một câu chuyện mới của doanh nghiệp. Bên cạnh lựa chọn đăng ký nhãn hiệu trực tiếp tại quốc gia là thị trường mục tiêu, hệ thống Madrid tựa như mô hình “một cửa”, mở ra cơ hội bảo hộ nhãn hiệu ở nhiều quốc gia bằng một quy trình đăng ký duy nhất. Tuy nhiên, tương tự như bất kỳ công cụ nào, hệ thống Madrid không hoàn hảo. Bên cạnh những ưu điểm, hệ thống này cũng có những hạn chế mà các doanh nghiệp cần lưu ý, trước khi lựa chọn chiến lược xác lập quyền đối với nhãn hiệu tại quốc gia khác.

Điều kiện để đăng ký qua hệ thống Madrid

Để đăng ký nhãn hiệu qua hệ thống Madrid, doanh nghiệp cần cho thấy có mối liên hệ, cụ thể là có cơ sở kinh doanh được thành lập tại một quốc gia thành viên. Từ nhiều năm trước, Việt Nam đã là thành viên của Thỏa ước Madrid về đăng ký quốc tế nhãn hiệu 1891Nghị định thư liên quan đến thỏa ước Madrid 1989, gọi chung là hệ thống Madrid. Như vậy, điều kiện tiên quyết đã được đáp ứng và doanh nghiệp có thể tận dụng hệ thống này để rút ngắn quá trình đăng ký nhãn hiệu tại quốc gia khác.

Để nộp đơn qua hệ thống Madrid, doanh nghiệp cần có đơn đăng ký nhãn hiệu đã được nộp tại Việt Nam hoặc giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu (gọi chung là đơn cơ sở). Dựa trên đơn cơ sở này, với một đơn đăng ký quốc tế được lập bằng tiếng Anh hoặc tiếng Pháp, doanh nghiệp có thể chỉ định việc đăng ký nhãn hiệu tại các quốc gia khác trong hệ thống Madrid, đồng thời theo dõi quá trình xử lý đơn thông qua một đầu mối là công cụ Madrid Monitor. Hiện nay, với hơn 115 thành viên, đại diện cho 131 quốc gia và vùng lãnh thổ, hệ thống Madrid bao phủ đến hầu khắp thị trường thương mại trên thế giới.

Ưu điểm của hệ thống Madrid

Việc đăng ký gom về một đầu mối chắc chắn sẽ giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí, thay vì phải trực tiếp thực hiện hoặc thông qua dịch vụ đại diện tại các quốc gia đó. Hãy thử hình dung ưu điểm này qua ví dụ sau.

Vào tháng 12/2024, doanh nghiệp A đã có giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu X tại Việt Nam, muốn đăng ký nhãn hiệu này tại Hoa Kỳ, Canada, Hàn Quốc và Đức. Với hệ thống Madrid, doanh nghiệp A chỉ cần nộp đơn đăng ký quốc tế tại Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam, sử dụng một ngôn ngữ trong đơn (là tiếng Anh hoặc tiếng Pháp), đóng một lần phí bằng đồng Thụy Sỹ và có thể dự kiến được thời gian hoàn thành trong khoảng 12 đến 18 tháng. Việc theo dõi tiến độ cũng chỉ qua công cụ Madrid Monitor – cho phép chủ đơn xem tình trạng đăng ký theo thời gian thực.

Cũng với ví dụ nêu trên nhưng doanh nghiệp lựa chọn đăng ký trực tiếp tại từng quốc gia, đơn đăng ký (mẫu đơn và ngôn ngữ) phải tuân thủ theo từng quốc gia và thanh toán phí cũng phải bằng đồng tiền của các quốc gia này. Thực tế, chỉ riêng rào cản ngôn ngữ đã đủ trở thành một thách thức cho doanh nghiệp, chưa kể các yêu cầu riêng biệt. Để đáp ứng các yêu cầu riêng biệt như vậy, phần lớn doanh nghiệp phải nhờ tới sự tham vấn của luật sư hay dịch vụ đại diện sở hữu công nghiệp của các quốc gia. Tại một số quốc gia, như Hoa Kỳ hay Đức, phí luật sư không hề thấp.

Qua so sánh nêu trên, có thể thấy hệ thống Madrid giúp đơn giản quy trình nộp đơn đăng ký nhãn hiệu tại quốc gia khác và góp phần đáng kể trong việc cắt giảm chi phí trong nhiều trường hợp. Song, nếu chỉ nhìn những điểm tích cực, xem đây là “cây đũa thần” trong việc xác lập quyền đối với nhãn hiệu thì doanh nghiệp có thể chuốc lấy thương đau về cho mình.

“Một cửa” chưa chắc là thuận tiện

Trong vòng 5 năm đầu tiên, việc đăng ký tại các quốc gia được chỉ định sẽ phụ thuộc vào tình trạng của đơn cơ sở. Theo đó, nếu đơn cơ sở bị từ chối vì bất kỳ lý do gì sẽ có thể làm cho việc chỉ định đăng ký tại các quốc gia khác mất hiệu lực.

Trở lại ví dụ nêu trên, nếu doanh nghiệp A tại Việt Nam bị Cục Sở hữu trí tuệ ra quyết định hủy bỏ văn bằng bảo hộ, như việc phát hiện ra người nộp đơn có dụng ý xấu – một trường hợp luật định phải hủy bỏ văn bằng bảo hộ. Khi đó, các đăng ký đã chỉ định tại Hoa Kỳ, Canada, Hàn Quốc và Đức cũng đứng trước nguy cơ bị hủy bỏ. Trong trường hợp này, doanh nghiệp A vẫn có thời hạn 3 tháng để cứu vãn, bằng cách chuyển đổi từ đăng ký quốc tế thành đơn đăng ký quốc gia riêng lẻ tại các nước đã chọn trước đó. Tuy nhiên, việc này tốn thêm thời gian và chi phí cho doanh nghiệp.

Quy định nêu trên cũng gợi ý rằng, nếu lựa chọn hệ thống Madrid, doanh nghiệp cần lựa chọn một đơn cơ sở chắc chắn, ít có khả năng bị từ chối cấp văn bằng bảo hộ hoặc bị hủy văn bản bảo hộ trong trường hợp đã cấp. Đây là một chiến lược mà người hành nghề gọi là giải pháp ngăn ngừa nhãn hiệu bị “tấn công trung tâm”.

Một điểm khác mà doanh nghiệp cần lưu ý, là hệ thống Madrid không thay thế cho pháp luật của mỗi quốc gia, mà chỉ tạo ra cơ chế để việc đăng ký nhãn hiệu ra thị trường quốc tế được đơn giản và thuận tiện hơn. Tức, hệ thống Madrid chỉ đóng vai trò là cổng trung gian để tiếp nhận hồ sơ, không phải là một “cơ chế đăng ký quốc tế” có thể thay thế pháp luật của các quốc gia.

Để đánh giá một nhãn hiệu có đủ điều kiện bảo hộ hay không là hoàn toàn phụ thuộc vào pháp luật của quốc gia. Mặc dù, các quy định về nhãn hiệu của từng quốc gia tuy đã có sự tương đồng đáng kể nhờ vào nỗ lực hội nhập, tham gia các điều ước quốc tế nhưng cách hiểu và áp dụng vẫn có thể khác nhau. Cụ thể, cùng một quy định, quốc gia đó sẽ tiếp cận một cách nghiêm ngặt hay tương đối cởi mở hơn.

Ví dụ, nếu đơn đăng ký nhãn hiệu tại Việt Nam, Cục Sở hữu trí tuệ chấp nhận cách phân loại hàng hóa mang tính khái quát, như “quần áo”, “phần mềm máy tính” thì Văn phòng Sáng chế và Nhãn hiệu Hoa Kỳ yêu cầu phải ghi nhận cụ thể và chi tiết hơn như phải là “quần áo thể thao” hay “phần mềm máy tính dùng để quản lý tài chính cá nhân”.

Ngay cả sự đánh giá về khả năng phân biệt của nhãn hiệu – tiêu chuẩn quan trọng nhất để xem xét một nhãn hiệu có đủ điều kiện bảo hộ hay không cũng có sự khác biệt. Nếu pháp luật Việt Nam liệt kê các trường hợp nhãn hiệu bị xem là không có khả năng phân biệt trên văn bản pháp luật thì tại Hoa Kỳ còn có thể mở rộng đến tiêu chuẩn trong các án lệ đã được ghi nhận, bên cạnh các tài liệu hướng dẫn thẩm định nội bộ.

Với sự khác biệt về hệ thống luật lệ, một nhãn hiệu được bảo hộ tại Việt Nam, nhưng hoàn toàn có thể bị từ chối tại quốc gia khác hoặc có thể phải tốn thêm chi phí cho việc phản đối, giải trình với cơ quan đăng ký tại quốc gia đó là điều bình thường. Chính vì vậy, doanh nghiệp cũng cần tìm hiểu quy định của pháp luật quốc gia mình dự kiến đăng ký, thực hiện việc tra cứu để giảm rủi ro, nhất là ở các quốc gia đã có “thông lệ” cho sự khác biệt. Bên cạnh đó, cũng cần chuẩn bị phương án, dự trù chi phí trong việc đơn đăng ký gặp rắc rối ở vòng thẩm định nội dung.

Nhìn chung, hệ thống Madrid chắc chắn mang lại sự thuận tiện và tiết giảm chi phí cho doanh nghiệp trong việc xác lập quyền đối với nhãn hiệu tại quốc gia khác. Tuy nhiên, các ưu điểm này chỉ thể hiện rõ ràng khi doanh nghiệp đã có sự chuẩn bị cẩn trọng, nhất là việc tìm hiểu quy định và nhận diện ra những thách thức có thể đối diện khi đăng ký. Sự chuẩn bị cẩn thận trước khi đăng ký nhãn hiệu tại quốc gia khác có thể xem là một liều thuốc thử, kiểm tra sự chuyên nghiệp và tâm thế của doanh nghiệp khi ra biển lớn.

Nguyễn Thái Hải Lâm

Lưu ýNhững thông tin đăng tải trên website này thể hiện quan điểm của các tác giả về vấn đề được quan tâm. Theo đó, tác giả không nhằm mục đích cung cấp nội dung tư vấn hay dịch vụ pháp lý thông qua các bài viết này. Bên cạnh đó, các quy định pháp luật có thể thay đổi cũng như tính chất của các vụ việc là rất khác nhau nên trước khi đưa ra quyết định hoặc thực hiện hành động nào, quý vị nên tham vấn ý kiến từ đội ngũ pháp lý của mình hoặc liên hệ tác giả bài viết.

Để lại một bình luận

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *